تعریف کلاهبرداری:
از جمله مهم ترین جرایم مالی و جرایم علیه اموال جرم کلاهبرداری است. کلاهبرداری جرمی است که در آن فرد با توسل به وسایل متقلبانه طرف مقابل خود را فریب داده و به این وسیله مال دیگری را برده و شرط آن منفعت مالی خود کلاهبردار یا شخص دیگری از این جریان است. بنابراین افراد با رضایت مال خود را تقدیم کلاهبردار می کنند. صرف گفتن یک دروغ ساده مشمول جرم کلاهبرداری نیست و باید در عملیات انجام شده حتماً تقلبی به کار رفته باشد تا طرف مقابل را اغفال کند. پس در کلاهبرداری برخلاف سرقت، بردن مال غیر کفایت نمی کند بلکه لازم است که حتماً توسل به وسایل متقلبانه صورت گرفته باشه و فرد مقابل در نتیجه آن فریب خورده و اغفال شود و نهایتاً در اثر این فریب خوردگی، مال خود را در اختیار کلاهبردار قرار دهد.
طبق ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری، هر کسی از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکت ها، تجارتخانه ها، کار‌خانه ها، مؤسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد و به امور غیر واقع امیدوار نماید یا از حوادث و پیش‌‌آمد‌های غیر واقع بتر‌ساند و یا اسم یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل مذکور یا وسایل تقلبی دیگر وجوه، اموال، اسناد، حواله‌جات، قبوض، مفاصا حساب و امثال آنها تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد، کلاهبردار محسوب میشود.
شرایط تحقق جرم کلاهبرداری
آنچه در تحقق جرم کلاهبرداری باید به آن توجه نمود این است که در این جرم، ترک فعل وجود ندارد و تنها در صورت فعل مثبت یا انجام فعل، جرم محقق می شود. این امر به این معنی است که حتی ترک فعل همراه با سوءنیت مصداق کلاهبرداری نیست. به طور مثال عدم مطلع ساختن خریدار عیوب کالای مورد معامله توسط فروشنده، دلیلی بر کلاهبرداری وی نیست. بعضاً دیده می شود که در جامعه برخی از مردم می گویند که شخصی کلاهبرداری کرده است و پول مردم را پس نمی دهد ولی باید توجه کرد، که پرداخت نکردن دیون، قرض و صدور چک بلامحل را نمی توان کلاهبرداری دانست؛ بلکه برای کلاهبردار دانستن شخصی نیاز به این است که شرایط ذیل را افعال او جمع باشد.
به طور کلی ۳ شرط برای تحقق جرم کلاه برداری وجود دارد:
شرط اول) وسایل مورد استفاده کلاهبردار متقلبانه باشد؛
شرط دوم) از آنجایی که کلاهبرداری، جرمی مقید به نتیجه است، بنابراین بر اثر ارتکاب به جرم، نتیجه مد نظر باید به دست آمده باشد. به عبارت دیگر، فرد کلاهبردار با ارتکاب به اعمال مجرمانه، مجنی علیه را فریب داده و در نتیجه این رفتار متقلبانه، مال مجنی علیه در اختیار و انتفاع فرد کلاهبردار قرار گیرد. آنچه در شرط دوم باید به آن توجه داشت این است که فرد مالباخته نباید از متقلبانه بودن وسیله کلاه برداری آگاهی داشته باشد، در غیر اینصورت جرم کلاهبرداری منتفی است.
شرط سوم) مال موضوع دعوا باید متعلق به غیر از فرد متهم باشد.
راه های تشخیص وسایل متقلبانه
روش ها و وسایل کلاهبرداری باید به صورتی باشد که تشخیص تقلبی بودن آن ها با قواعد عرفی امکان پذیر باشد. به طور کلی باید در نظر داشت که فعل متقلبانه در دو حالت ایجاد می شود:
- تقلب از جهت شکل و ظاهر باشد؛ مانند استفاده از اسناد جعلی و غیر واقعی.
- به سبب خالی بودن از وجه، تقلبی رخ دهد.
یکی از روش های شناخت وسیله متقلبانه استعلام از مالباخته در مورد شیوه اخاذی مال وی است. همچنین وجود وسایل متقلبانه پیش از وقوع اخذ مال باید ثابت شود. در موردی که مجموع وسایل متقلبانه و غیر متقلبانه سبب بروز کلاهبرداری شده است، باید به این نکته توجه داشت که روش ها و وسایل متقلبانه باعث تحقق این جرم شده اند.
مجازات کلاهبرداری
کلاهبرداری از جرایم پیچیده است زیرا تقلب و استفاده از وسایل متقلبانه می تواند مصداق های بی شماری داشته باشد که در دنیای امروز با وجود وسایل ارتباط جمعی بی شمار و گوناگون، راه های بسیاری که هر روزه به آنها اضافه می شود و جهت انجام جرم کلاهبرداری می تواند مورد استفاده قرار گیرد. کلاهبرداری در قانون تعزیرات به دو صورت مشدد و ساده تعریف شده است. کلاهبرداری مشدد شامل موارد زیر می شود:
- مرتکب جرم، از کارمندان دولت یا مؤسسات عمومی، شهرداری و سایر نهاد های انقلابی باشد؛
- مرتکب جرم، در نقش یک مأمور دولت یا نماینده مؤسسه های عمومی و شهرداری ها و نهاد های انقلابی به ارتکاب جرم بپردازد.
- فریب مردم توسط متهم از طریق رسانه عمومی و ارتباط جمعی و تبلیغ و صحبت در نشست های عمومی و انتشار آگهی های مکتوب انجام گرفته باشد.
مجازات کلاهبرداری مشدد علاوه بر رد مال به صاحب، از ۲ الی ۱۰ سال حبس و جزای نقدی معادل مال کلاهبرداری شده است. همچین فرد کلاهبرداری برای همیشه از مشاغل دولتی منع می شود. مجازات کلاهبرداری ساده نیز مطابق با ماده یک از قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری یک تا هفت سال حبس بعلاوه جزای نقدی (در حق دولت) معادل مالی که مرتکب اخذ کرده است می باشد. همچنین مجرم به رد اصل مال به صاحبش محکوم می شود.
در تشریح جرم کلاهبرداری در قانون مجازات جدید، به دادگاه اجازه فروش اموال متهم را در صورت امتناع وی از رد مال به صاحب داده است.
از جمله جرایمی که در حکم کلاهبرداری هستند و مجازات جرم کلاهبرداری را در پی دارند؛ عبارتند از:
- تبانی اشخاص برای بردن مال غیر، تبانی با یکی از اصحاب دعوا برای بردن مال یا تضییع حق طرف مقابل یا ثالث.
- معرفی مال غیر به عرض مال خود و انجام عملیات اجرایی نسبت به آن.
- تقاضای ثبت ملک توسط امین.
- تقاضای ثبت ملک توسط وارث با علم به انتقال ملک توسط مورث یا سلب مالکیت او.
- اظهارات خلاف واقع موسسین و مدیران شرکت های با مسوولیت محدود، تضامنی و نسبی در مورد پرداخت تمام سهم الشرکه غیرنقدی در اوراق و اسناد لازم برای ثبت شرکت.
- تقویم متقلبانه سهم الشرکه غیرنقدی به مبلغ بیش از قیمت واقعی.
- تقسیم منافع موهوم با نبودن صورت دارایی یا به استناد صورت دارایی بین شرکا به وسیله مدیران.
- به مصرف رساندن ارز دولتی به مصرفی غیر از خرید کالا.
- فروختن ارز دولتی در بازار سیاه یا آزاد.
- جعل عنوان نمایندگی بیمه.
- انتقال گیرنده مال غیر، مشروط بر اینکه بر ملک غیر بودن در هنگام معامله آگاه باشد در حکم کلاهبردار است.
- خیانت یا تبانی متصرف برای ثبت ملک به نام دیگری و یا متصرف قلمداد کردن خود.
- خودداری از استرداد حق طرف مقابل.
- کسی که طلب خود را به غیرمدیون انتقال دهد و بعد از انتقال آن را از مدیون سابق خود دریافت کرده یا انتقال دهد.
مجازات کلاهبرداری اینترنتی
امروزه پیشرفت های بسیار خوبی در حوزه اینترنت و تکنولوژی صورت گرفته است و افراد می توانند بسیاری از کارهای روزانه خود را از بستر اینترنت در کوتاه ترین زمان ممکن انجام بدهند و در هزینه ها و زمان نیز صرفه جویی کنند؛ اما در مقابل افرادی سودجو از این فرصت استفاده کرده اند و به کلاهبرداری اینترنتی می پردازند و منجر به ایجاد بی اعتمادی افراد در حوزه اینترنت شده اند. آمارها نشان میدهند که در سال افراد زیادی در دام کلاهبرداری اینترنتی می افتند و دچار ضررهای مالی زیادی می شوند. گاهی این کلاهبرداران با هک حساب بانکی افراد به یکباره تمام حسابشان را خالی می کنند یا به تبلیغ های دروغین روی می آورند و کالاهای تقلبی می فروشند. سوال اینجاست که برای چنین کلاهبرداری های چه مجازاتی در نظر گرفته می شود؟
مجازات کلاهبرداری اینترنتی چیست؟
زمانی که کلاهبرداری اینترنتی یا کلاهبرداری رایانه ای صورت میگیرد بین مجرم و کسی که مورد کلاهبرداری قرار گرفته است ارتباط مستقیم وجود ندارد و به واسطه رایانه این جرم انجام می شود. طبیعی است که پیگیری کردن چنین کلاهبرداری هایی نسبت به موارد دیگر دشوارتر باشد اما در هر صورت اگر که شما مورد کلاهبرداری اینترنتی قرار بگیرید باید سریعاً به پلیس مراجعه کنید تا پیگیری های لازم در این خصوص برای شما انجام گردد.
در جواب این سوال که چه مجازاتی برای کلاهبرداری اینترنتی وجود دارد باید این چنین گفت که برای کلاهبرداران اینترنتی یک تا پنج سال حبس در نظر گرفته میشود و همچنین رد مال به صاحب مال و جزای نقدی از دو‌میلیون تا ده میلیون ( جزای نقدی معادل مال ماخوذه) نیز صورت میگیرد.
تفاوت کلاهبرداری سنتی با کلاهبرداری رایانه ای
کلاهبرداری سنتی به این صورت است که کلاهبردار از وسایل متقلبانه استفاده میکند و سبب فریب افراد خواهد شد و در نهایت مال او را به سرقت می‌برد و اگر مالک در این شرایط آگاهی کافی داشته باشد قطعاً مورد چنین سرقت‌های قرار نمی گیرد ولی در صورت ناآگاهی و غفلت فریب خواهد خورد؛ به بیانی ساده تر باید گفت که بر اثر ناآگاهی و غفلت مالک دچار فریب خواهد شد؛ پس لازم است که مالباخته اطلاعی از متقلب بودن وسایل نداشته باشد واقعاً فریب خورده باشد. در کلاهبرداری سنتی بین فرد کلاهبردار و فریب‌خورده ارتباط مستقیم وجود دارد.
در کلاهبرداری اینترنتی ممکن است که اصلاً فرد مالباخته آگاهی از کلاهبرداری نداشته باشند. در واقع فرد کلاهبردار به واسطه وارد کردن یا تغییر داده ها و محو نمودن آنها یا اختلال در سامانه منجر به تصاحب وجه یا مالی شود. وسایلی که در ارتکاب جرم در کلاهبرداری رایانه‌ای و کلاهبرداری سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرند با یکدیگر متفاوت هستند.
همانطور که اشاره کرده ایم اصلی‌ترین تفاوت بین کلاهبرداری اینترنتی و کلاهبرداری سنتی در مورد وسایل ارتکاب به جرم و در محیط آنها می باشد.
متاسفانه امروز شرایط به نوعی شده است که آمار کلاهبرداری اینترنتی بسیار زیاد شده و کلاهبرداران با عدم آگاهی مخاطبان و اعتماد آنها به فضای اینترنت دست به چنین کلاهبرداری‌های میزنند؛ پس برای اینکه از این شرایط در امان باشید حتما اطلاعات خودتان را نسبت به کلاهبرداری های اینترنتی افزایش بدهید و بر روی سیستم های کامپیوتری و موبایل خود ابزارهای امنیتی معتبری را به کار بگیرید و هیچ گاه در برابر پیام هایی که برای شما ارسال می شود شامل پیام‌های تبریک، جشنواره‌ها و مسابقه های مختلف وسوسه نشوید و اگر لینکی برای شما ارسال می گردد سریعا بر روی آنها کلیک نکنید و از منبعی که این پیام را برای شما ارسال کرده مطمئن شوید و همچنین فریب آگهی‌هایی را با قیمت‌های خوب و عالی در اپلیکیشن ها وسایت های مختلف را نخورید.
برای شکایت اینترنتی به کجا مراجعه کنیم؟
برای رسیدگی به این جرم باید به دادسرای جرایم رایانه‌ای مراجعه کرد و بعد از اینکه قربانیان کلاهبرداری شکایت خودشان را انجام دادند برای آنها پرونده تشکیل میشود و با توجه به روال قانونی رسیدگی ها مربوط به جرم کلاهبرداری صورت میگیرد.
به علت حساسیت و اهمیت بالای موضوع کلاهبرداری اینترنتی، دادسرای جرایم رایانه‌ای موضوع را به پلیس فتا برای بررسی های دقیق تر ارائه می دهد البته برای اینکه روند پرونده راحت‌تر انجام شود و رسیدگی ها زودتر صورت بگیرد می توانید از سایت اینترنتی پلیس فتا به منظور تبادل اطلاعات استفاده نمایید و گزینه ارتباط مردمی را انتخاب کنید و پس از آن در نخستین فرصت پلیس فتا با شما تماس میگیرد و موضوعی که توسط شما به ثبت رسیده را پیگیری خواهند کرد.
پلیس فتا وظیفه دارد که امنیت را در شرایط مختلف تامین کند و با جرائم زیر مقابله نماید:
• کلاهبرداری های اینترنتی و رایانه ای
• سرقت اطلاعات
• جعل داده ها و عناوین
• نفوذ و هک به سامانه های اینترنتی و رایانه ای
• تجاوز به حریم خصوصی گروه‌ها و اشخاص
• جرایم اخلاقی و هرزه نگاری
• جرایم سازمان یافته اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و…
راهکارهای مقابله با کلاهبرداری اینترنتی
با توجه به اینکه امروزه شبکه های اجتماعی و اینترنت به عنوان یکی از ابزارهای محبوب کلاهبرداری اینترنتی تبدیل شده اند باید دقتمان را در برابر کلاهبرداری های اینچنینی افزایش بدهید و معمولاً در شرکت‌های بزرگ و سازمان های مختلف بخشی با عنوان فناوری اطلاعات دارند که منجر به پیشگیری از بروز چنین جرایمی خواهد شد ولی این موضوع برای شرکت های کوچک وجود ندارد پس حتی افراد عادی و این شرکت‌ها باید در برابر راهکارهای مقابله با کلاهبرداری اینترنتی و پیشگیری از آن بسیار آگاه باشند.
در گام اول محافظت کامل از اطلاعات شخصی را انجام بدهید. در گام دوم داده های مالی را جدا نمایید. درگام سوم توجهی به پیامک های ناشناس نداشته باشید و به خاطر بسپارید که هیچ بانکی پیامک درخواست اطلاعات یا ایمیل را به برای مشتریان خود نمی فرستد. در گام چهارم از رمز عبور قوی و پیچیده استفاده کنید. در گام بعدی مراقب فیشینگ باشید.
در نهایت محافظت کامل از رایانه تان را انجام بدهید. شما باید از نرم افزارهای آنتی ویروس مطمئن بر روی رایانه و موبایل تان استفاده کنید تا داده‌های شخصی شما به خوبی محافظت شوند؛ معمولاً در این نرم‌افزارها راهکارهایی قوی وجود دارد که با ویروس های مخرب و هرزنامه ها مقابله می کنند. همیشه سیستم‌عامل تان را به روز نگه دارید و نرم افزارهای جدید استفاده کنید تا مورد حمله کلاهبرداران اینترنتی قرار نگیرید.
کلاهبرداری به انگلیسی
اول از هر چیزی بد نیست که بدانید اگر در مترجم گوگل واژه کلاهبرداری را تایپ کنید در زبان انگلیسی با ترجمه Scam روبرو خواهید شد. کلاهبرداری یک واژه آشنا می باشد که تقریبا همه ی ما با آن غریبه نیستیم و کم و بیش در خصوص کلاهبرداری اطلاعاتی داریم ولی در ادامه این مطلب شما می توانید بر سطح اطلاعاتتان در مورد کلاهبرداری بیافزاید. با ما همراه شوید….
کلاهبرداری به زبانی ساده
زمانی ما می‌گوییم که کلاهبرداری رخ داده که مال شخصی برده شود و در این معامله یک طرف به عنوان کلاهبردار و در طرف مقابل قربانی قرار میگیرد که با عنوان مالباخته هم او را می شناسند. در کلاهبرداری زمانی مال شخص برده میشود که کلاهبردار از فریب برای قربانی استفاده می‌کنند.
به این معنی که در کلاهبرداری باید به ضرر مالی که به مالباخته انجام شده و انتفاع مالی کلاهبردار توجه گردد.
همان طور که اشاره کرده‌ایم شخص کلاهبردار از فریب استفاده میکند و به این واسطه مال قربانی را می برد و حیله هایی نیز به کار می برد؛ به گونه‌ای که قربانی با رضایت خود مالش را در اختیار کلاهبردار می گذارد و کلاهبردار سعی میکند تا امور متقلبانه ای انجام بدهد و صحنه سازی های نیز به عمل بیاورد تا شاکی را گمراه کند.
برخلاف تصور بیشتر مردم که فکر می‌کنند اگر یک شخص با یک دروغ ساده آنها را فریب بدهد و با وعده های برای آینده آن ها را امیدوار کند به‌عنوان کلاهبردار محسوب می شود اما اگر یک دروغ ساده شکل بگیرد و قربانی مالش را از دست بدهد به عنوان مانور متقلبانه شناخته نخواهد شد و در کلاهبرداری قربانی با رضایت خود مالش را اختیار کلاهبردار می گذارد و در نهایت با فریبی که می خورد مالش را از دست خواهد داد.
جرایم بسیار مختلفی وجود دارد اما آنچه که سبب تمایز جرم کلاهبرداری از دیگر جرایم میشود آن بوده که معمولاً در بیشتر جرائم فردی که صاحب مال است بدون اینکه آگاهی داشته باشد و یا با استفاده از روشهای خشونت آمیز مال خود را به مجرم میدهد و این با وجودیست که در کلاهبرداری صاحب اموال به روشهای مختلفی فریب می‌خورد و البته با توجه به رضایت و از روی میل خود مالش را در اختیار فرد کلاهبردار می گذارد و در نهایت موجب می شود که مال خود را از دست بدهد.
مجازات کلاهبرداری چگونه است؟
همانند هر نوع جرم دیگری برای کلاهبرداری نیز مجازات خاصی در نظر گرفته میشود و کلاهبرداری به صورت ساده و مشدد صورت میگیرد. اگر کلاهبرداری به صورت ساده صورت گرفته باشد برای آن جزای نقدی و مجازات یک تا هفت سال وجود دارد اما اگر کلاهبرداری به صورت مشدد انجام گردیده باشد علاوه بر پرداخت جزای نقدی بلکه برای مجرم ۲ تا ۱۰ سال حبس تعیین می گردد.
در هر کدام از نمونه های کلاهبرداری بعد از اینکه کلاهبردار به مجازات فوق محکوم گردید باید حتماً مالی را که از روش کلاهبرداری به دست آورده به صاحب آن پس بدهد که به این موضوع رد مال هم گفته میگردد.
ارکان جرم کلاهبرداری شامل سه رکن اصلی می باشد که رکن مادی، معنوی و قانونی می باشد.
رکن مادی: اولا به این صورت است که کلاهبردار از وسایل متقلبانه استفاده می کنند و مانورهای متقلبانه را انجام میدهد. در این شرایط ممکن است مدارکی را جعل کنند یا مردم را به هر نحوی امیدوار کند، از وسایلی که با عنوان متخلفانه شناخته می‌شوند استفاده میکند یا مردم را از امور واهی می ترساند. دوما به این شکل است که فرد مالباخته از کلاهبردار فریب می‌خورد و به او اعتماد میکند. سوما به این صورت است کلاهبردار موفق می شود که مال یک شخص را ببرد.
در رکن معنوی در جرم کلاهبرداری سوء نیت عام بدین شکل است که کلاهبردار قصد ارتکاب اعمال ماده فیزیکی را داشته باشد و به این منظور که از وسایل متقلبانه استفاده میکند و در جرم کلاهبرداری سوء نیت خاص یعنی تصمیم داشته باشد که مال دیگری را ببرد. دادستان و شاکی در این جا باید اثبات سوءنیت را انجام بدهند و اگر نتوانند سوءنیت را اثبات کنند ، مجرم تبرئه میگردد.
رکن قانونی نیز به ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری اشاره میکند.
کلاهبرداری رایانه ای چیست؟
اگر که فردی به واسطه اینترنت، کامپیوتر، سامانه های مخابراتی و رایانه‌ای قصد انجام کلاهبرداری را داشته باشد با عنوان کلاهبرداری اینترنتی شناخته می شود. در واقع به بیان دیگر می توان گفت که شخص با مختل نمودن سامانه های اینترنتی مال دیگران یا پول آنها را به واسطه فریب به دست بیاورد. در خصوص کلاهبرداری رایانه‌ای این موضوع مطرح هست که معمولاً شخص قربانی و کلاهبردار با یکدیگر روبرو نخواهند شد و در کلاهبرداری بصورت رایج رودررو شدن کلاهبردار با قربانی وجود دارد و به این واسطه منجر به فریب آنها خواهد شد و مجازاتی که برای کلاهبرداری رایانه‌ای درنظر گرفته میشود معمولاً یک تا پنج سال بوده و به منظور شکایت کلاهبرداری حتما باید مدارک شناسایی از جمله شناسنامه و کارت ملی و همچنین مدرک یا سندی که نشان بدهد کلاهبرداری انجام شده را در اختیار داشته باشید.
مصادیق زیادی برای جرم کلاهبرداری وجود دارد که می‌توان به اصلی ترین آنها یعنی جعل عنوان نمایندگی بیمه، تقاضای ثبت ملک به واسطه امین، خودداری از استرداد حق طرف،معرفی مال شخص دیگری به عنوان مال خود، تبانی افراد برای بردن مال دیگری، انتقال مال یک فرد به صورت اجاره دادن یا فروش و… اشاره نمود.
سخن آخر
جرم کلاهبرداری را می‌توان از جمله اصلی ترین جرائم مالی و همچنین جرایم علیه اموال به شمار آورد و جرم به گونه ایست که کلاهبردار طرف مقابل خود را با استفاده از وسایل متقلبانه فریب می دهد و موجب می شود که مال شخصی را ببرد و صرفا انجام کلاهبرداری این است که کلاهبردار منفعت مالی ببرند یا منفعت شخص دیگری در این جریان وجود داشته باشد؛ به همین جهت افراد به دلیل فریب خوردن توسط کلاهبردار با رضایت خود مال را به کلاهبردار می دهند و صرفاً یک دروغ ساده را نمی‌توان کلاهبرداری و جرم کلاهبرداری دانست و باید فرایندی صورت بگیرد یا تقلبی انجام شده باشد که منجر به اغفال طرف مقابل گردیده باشد پس در کلاهبرداری فقط تنها بردن مال مطرح نیست بلکه حتماً باید از وسایل متقلبانه استفاده شده باشد و در نهایت قربانی با استفاده از فریبی که می‌خورد اغفال گردد و مالش را از دست بدهد.